Шинэ технологи зах зээлд гарахаас өмнө зөвхөн техникийн бус, нийгмийн, зан үйлийн болон ёс зүйн үр дагаврыг урьдчилан таамаглах боломжтой бол яах вэ? Өнөөдөр бидний амьдралд гүн шингэсэн сошиал медиа, хиймэл оюун ухаан, генийн инженерчлэл, жолоочгүй тээврийн хэрэгсэл, автоматжсан робот зэрэг технологиуд өргөн хэрэглээнд нэвтрэхээс өмнө ийм туршилтын үе шатыг бараг туулж байгаагүй.
Германы Макс Планкийн хүрээлэнгийн Ияд Рахван, Канадын Бритиш Колумбын их сургуулийн Азим Шариф, Францын Тулузын эдийн засгийн сургуулийн Жан-Франсуа Боннефон нар энэ орон зайг нөхөх зорилгоор шинэлэг арга санал болгожээ.
“Sci-fi-sci” буюу шинжлэх ухааны уран зөгнөлт шинжлэх ухаан
Тэд өөрсдийн хандлагыг “шинжлэх ухааны уран зөгнөлт шинжлэх ухаан” (sci-fi-sci) хэмээн нэрлэж байгаа бөгөөд энэ нь уран зөгнөлийн элемент болон шинжлэх ухааны аргыг хослуулсан судалгаа юм. Үүний гол санаа нь хөгжлийн эхний шатанд байгаа, бүрэн нэвтрээгүй технологийг хяналттай туршилт, загварчлал, лабораторийн орчинд судалж, хүний зан авир болон нийгмийн хариу үйлдлийн талаар тоон мэдээлэл цуглуулах юм.
Энэ нь уран зөгнөлт зохиол, кинонд дүрслэгддэг ирээдүйн дүр зургийг бодит судалгааны талбар болгон хувиргаж, олсон дүгнэлтийг технологи өргөн хэрэглээнд нэвтрэхээс өмнө хөгжүүлэлт, зохицуулалтад ашиглах боломж олгоно.
Жишээ: Сошиал медиа
Судлаачдын үзэж буйгаар, хэрэв сошиал сүлжээг олон нийтэд түгээхээс өмнө бодит хэрэглэгчидтэй хиймэл орчинд туршсан бол өөрийгөө үнэлэх, донтох, контентын хяналт зэрэг асуудлуудыг урьдчилан тодорхойлох боломжтой байв. “Хар толь” цувралын “Хамраа” ангид дүрслэгдсэн нийгмийн үнэлгээний систем өнөөдөр Gage гэх мэт платформ дээр бодитой хэрэгжиж, ажилчдын хоорондын үнэлгээ, магтаал зэргийг цуглуулж байна. Гэвч шүүмжлэгчид энэ нь алгоритмын ялгаварлан гадуурхалт болж хувирах эрсдэлтэйг анхааруулж байна.
“Үр хөврөлийн” технологи ба ёс зүйн хэлэлцүүлэг
Судлаачдын хэлснээр, нийгмийн үнэлгээний систем бол “үр хөврөлийн” буюу зах зээлд гарахаас өмнө олон нийтийн хэлэлцүүлэг шаарддаг технологийн нэг жишээ юм. Үүнтэй адил жолоочгүй машин, генийн сонголттой үр хөврөл, хиймэл хээлтүүлэг зэрэг нь ч ирээдүйн ёс зүйн томоохон сорилт болно.
Туршилтын сорилт ба ач холбогдол
Ирээдүйн технологийн нөлөөг урьдчилан таамаглах нь энгийн биш. Үүний тулд виртуал бодит байдал болон уламжлалт бус аргуудыг ашиглаж, одоогоор хэрэгжээгүй шийдлүүдийг турших шаардлагатай. Энэ туршилтуудын үр дүн ирээдүйн бодит нөхцөл байдалтай хэр нийцэх нь тодорхойгүй ч, гол зорилго нь — технологийн хөгжил өнгөрсөн үеийн алдааг давтахгүй байхад туслах юм.
