Хиймэл дагуулын ослоос сэргийлэх шинэ шатны хамтын ажиллагаа
Энэ аравдугаар сард Хятадын Үндэсний Сансрын Захиргаа (CNSA) анх удаа санаачилга гарган АНУ-ын Сансрын агентлаг НАСА-д хандан хоёр улсын хиймэл дагуулууд хоорондоо мөргөлдөх эрсдэлийн талаар мэдээлж, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний талаар тохиролцжээ.
Өмнө нь сансрын ойртолтын ихэнх анхааруулгыг НАСА өөрөө илгээж, АНУ-ын тал эхний алхмыг хийдэг байсан. Энэ удаад харин эсрэгээрээ Хятадын тал түрүүлж дохио өгсөн нь олон улсын сансрын аюулгүй байдал, харилцан итгэлцэлд чухал дохио боллоо.
НАСА-гийн сансрын тогтвортой байдлын захирал Алвин Дрю энэ талаар дурсахад: “Бид бүр бага зэрэг баярласан” хэмээгээд, “Хятадын Үндэсний Сансрын Захиргаа анх удаа бидэнтэй холбогдож, ‘Бид хиймэл дагуулууд хоорондоо нэгдэж байгааг харж байна. Бид таныг байрандаа байхыг зөвлөж байна. Бид маневр хийх болно’ гэж хэлсэн.” хэмээн тэмдэглэсэн байна.
Нам тойрог зам “дүүрч” эхэлсэн нь
Дэлхийн нам тойрог зам (LEO) сүүлийн жилүүдэд урьд өмнө байгаагүй хэмжээгээр хиймэл дагуул, төхөөрөмжөөр дүүрч байна. SpaceX компани Starlink оддын бүлэгтээ хэдийнэ их хэмжээний хөрөнгө оруулж, мянга мянган хиймэл дагуул хөөргөсөн бол Хятад 2029 он хүртэл нийт 26 000 орчим төхөөрөмжийг тойрог замд байрлуулах томоохон төлөвлөгөөтэй.
Ийм хэмжээний төслүүд асар их өртөгтэй тул нэг ч улс, нэг ч компани мөргөлдөөнөөс үүдэлтэй сүйрэл, хохирлыг хүсэхгүй нь ойлгомжтой. Хиймэл дагуул хоорондын нэг мөргөлдөөнөөс л хэдэн мянган шинэ хэлтэрхий үүсч, бусад аппаратад дахин дахин аюул занал бий болгодог.
Сансрын хог хаягдлын тэсрэх “нөмөр”
Европын Сансрын Агентлагийн тооцоогоор дэлхийн нам тойрог замд 40 000 орчим том хэмжээний сансрын хог хаягдал аль хэдийн бий. Тэдний нэг нь өмнө нь Хятадын цэргийн хиймэл дагуулыг устгасан түүхтэй.
Гэсэн ч ийм хог хаягдлыг системтэйгээр багасгах, зайлуулах албан ёсны олон улсын механизм одоогоор үгүй хэвээр байна. Үүний оронд НАСА, CNSA зэрэг гол агентлагууд хог хаягдлын траекторыг хянах, болзошгүй мөргөлдөөнийг урьдчилан тооцоолох, шаардлагатай үед сансрын хөлөг, хиймэл дагуулын тойргийг өөрчлөх замаар эрсдэлийг намжааж байна.
Харин хиймэл дагуулын тоо экспоненциал өсөж буй энэ нөхцөлд ийм арга хэмжээ ганцаар хангалтгүй болж, улс хоорондын мэдээлэл солилцоо, шуурхай хамтын ажиллагаа зайлшгүй чухал болж буйг Хятад–НАСА-гийн энэ жишээ тод харууллаа.
Хориг, хязгаарлалтыг үл харгалзан “аюулгүй байдлын шугам” нээгдэж байна
2011 онд батлагдсан АНУ-ын нэрлэгдсэн Волфын нэмэлт өөрчлөлт нь НАСА-гийн Хятадтай хоёр талын албан ёсны хамтын ажиллагааг санхүүжүүлэх, өргөжүүлэхийг хатуу хязгаарладаг. Гэсэн ч хиймэл дагуулын ойрын уулзалтыг хянах, мөргөлдөөний эрсдэлтэй холбоотой техникийн мэдээлэл солилцох зэрэг асуудал дээр бодит аюулгүй байдлын шаардлага улс төрийн саадыг хэсэгчлэн давж эхэлж байна.
Одоо болж буй үйл явдлуудыг шинжээчид “жижиг боловч стратегийн хувьд маш чухал алхам” хэмээн үзэж байна. Хэрэв ийм мэдээлэл солилцоо хэвийн, тогтмол болвол дэлхийн тойрог замд олноороо “шавсан” хиймэл дагуулуудын эрсдэлийг бууруулах, улмаар сансрын тээвэр, холбооны ирээдүйн хамтын дүрмийг боловсруулах суурь болох боломжтой.
