2025 оны тавдугаар сарын 27-нд АНУ-ын сансар судлалын агентлаг NASA-аас нэгэн түүхэн нээлтийг танилцууллаа — 37 их наяд км орчим урттай асар том мөсөн дискийг сансарт илрүүлсэн байна. Уг объект нь мөстлөгтэй орчны хувьд шинэлэг зүйл биш ч, хэмжээ, бүтэц, найрлагаараа урьд өмнө илэрсэн бүх обьектоос эрс ялгаатай аж. Энэхүү нээлт нь гараг эрхсийн үүсэл, тэр дундаа дэлхийн үүсэл гарлыг шинээр тайлбарлах боломжийг нээж болзошгүй гэж эрдэмтэд үзэж байна.
Хаанаас илрүүлсэн бэ?
Энэхүү мөсөн диск нь HD 181327 хэмээх залуу одны орчимд илэрсэн. Тус од нь манай нарын адил төстэй шинж чанартай. Дискийг хэмжихэд ойролцоогоор 37 их наяд км орчим үргэлжилдэг бөгөөд энэ нь Нар, Дэлхийн хоорондох зайнаас 4000 дахин хол гэсэн үг юм.
Найрлага: Койперийн бүстэй ижил төстэй байдал
Диск нь чулуулаг, тоос, усны мөс зэргээс бүрддэг бөгөөд энэ нь манай нарны аймгийн зах хэсэгт орших Койперийн бүстэй бүтэц, хэлбэрийн хувьд төстэй. Онцгой зүйл нь – дискт кристал хэлбэрийн усны мөс илэрсэн явдал юм. Энэ нь Сатурны цагиргууд болон зарим хүйтэн гараг эрхсүүд дээр ажиглагддаг хэлбэртэй ижил байна.
“James Webb” дуран болон NIRSpec төхөөрөмжийн ач
Уг нээлт нь “James Webb” сансрын дуран болон NIRSpec инфра улаан туяа мэдрэгчийн тусламжтайгаар хийгджээ. Эдгээр төхөөрөмжүүд тоосонцор, мөсөн талстуудаас ойсон гэрлийг өндөр нарийвчлалтайгаар бүртгэх боломжийг олгосон байна.
“Кристал хэлбэрийн усны мөс нь температур тогтвортой, даралт удирдлагатай орчинд үүсдэг. Ийм орчин бол гараг бүрэлддэг нөхцөл юм” гэж төслийн хамтран зохиогч, астрономич Крістін Чен онцолжээ.
Судалгааны ач холбогдол
Эрдэмтэд олон жилийн турш гараг бүрэлдэх үйл явцын үеэр мөс оролцдог гэдэг таамаг дэвшүүлж ирсэн ч, үүнийг шууд баталсан бодит нотолгоо тун ховор байв. Харин энэ удаагийн нээлт нь тус онолыг шинжлэх ухааны түвшинд баталж, гарагийн үүслийн механизм зөвхөн манай нарны аймагт бус, бусад оддын системд ч адилхан явагдаж болохыг харуулж байна.
Амьдралын оршин тогтнолын талаарх шинэ найдвар
Энэхүү мөсөн диск нь сансар огторгуйд усны оршихуй ердийн үзэгдэл байж болох талаар баримт нотолгоо нэмэгдүүлж байна. Энэ нь гараг эрхсийн гадаргуу дээр амьдралын үндэс болох нөхцөл бүрэлдэх магадлал нэмэгдэж буйг илтгэнэ.
Эрдэмтдийн хүлээлт
Уг нээлт нь зөвхөн өнгөрснийг ойлгоход биш, харин:
- Ирээдүйд амьдралтай ижил төстэй гараг илрүүлэх
- Гараг эрхсийн бүрэлдлийн тухай онолуудыг боловсронгуй болгох
- Нарнаас гадуурх “амьд” орчны эрэлд шинэ түлхэц өгөх
зэрэг олон чухал судалгааны гарц нээж байна.
