Сансрын алтны эрэл: АНУ-ын стартап сарнаас гелий-3 олборлох зориулалттай комбайн танилцууллаа

АНУ-ын Interlune гэх технологийн стартап дэлхий дээр ховордсон боловч саран дээр элбэг тохиолддог гелий-3 (³He) изотопыг олборлох зориулалттай бүрэн хэмжээний “саран комбайн”-ы прототипийг олон нийтэд анх удаа үзүүллээ. Энэхүү технологи нь ирээдүйд эрчим хүч, квант компьютер, анагаах ухаан зэрэг салбарт хувьсгал хийх боломжтойг мэргэжилтнүүд онцолж байна.

Гелий-3: Ховор үнэт баялаг

• АНУ 2008–2009 онд гелий-3-ын ноцтой хомсдолыг албан ёсоор зарлаж байсан.
• Гелий-3 нь тритийн задралаар үүсдэг ч цөмийн үйлдвэрлэлийн бууралтаас шалтгаалан тус нөөц эрс багассан.
• Харин саран дээр гелий-3 нь нарны салхины нөлөөгөөр реголит (сарны хөрс)-д ихээр хуримтлагддаг гэж үздэг.

Interlune-ийн технологи ба хамтын ажиллагаа

• Interlune компани нь Vermeer хүнд тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэгчтэй хамтран анхны прототипийг 2023 оны дунд үед бүтээж, туршсан.
• Одоо тэд бүрэн хэмжээний загвар танилцуулсан бөгөөд энэхүү төхөөрөмж нь:
  • Тягийн хүчийг багасгасан;
  • Энергийн зарцуулалтыг бууруулсан;
  • Сарны тоосны сөрөг нөлөөг багасгасан байхаар зохион бүтээжээ.
• Уг комбайн нь цагт 100 тонн хүртэл сарны хөрс олборлох чадалтай ба үргэлжлүүлэн ажиллах зориулалттай.

Сарны олборлолтын ирээдүй

• Interlune компани төхөөрөмжөө сарны хүндийн орчин болон Сиэтл хот дахь өөрийн криоген лабораторид туршиж байна.
• 2027 онд сарны гелий-3-ын агууламжийг хэмжих туршилтын даалгавар төлөвлөгдсөн.
• 2029 он гэхэд анхны гелий-3 олборлох суурин төхөөрөмжийг саран дээр буулгах зорилготой.

Зах зээлийн эхлэл: Maybell Quantum-ийн гэрээ

• Interlune компани анхны арилжааны түншээрээ квант технологийн Maybell Quantum фирмийг сонгожээ.
• Уг компани 2029–2035 онд жил бүр олон мянган литр гелий-3 худалдан авахаар урьдчилсан гэрээ байгуулсан.
• Гелий-3 нь Maybell Quantum-ийн шингэн хөлдөөгч төхөөрөмжийн түлш болж ашиглагдана.

Сорилт, маргаан ба ирээдүйн төлөв

1. Техникийн хүндрэлүүд:
   • Өндөр температур;
   • Сул татах хүч;
   • Хэт жижиг ширхэгтэй, төхөөрөмжид хортой сарны тоос.
2. Эдийн засгийн эргэлзээ:
   • Дэлхий дээр гелий-3-ыг синтезлэх арга зам одоогоор бүрэн боловсроогүй байгаа ч потенциалтай.
3. Хууль, ёс зүйн асуудлууд:
   • 1967 болон 1979 оны Олон улсын гэрээнүүд нь сарыг “бүх хүн төрөлхтний өмч” хэмээн заасан.
   • Иймээс сарны нөөц ашиглалт нь хууль ёсны болон ёс зүйн маргаан дагуулах магадлалтай.

Дүгнэлт

Interlune-ийн саран дээрх гелий-3 олборлох төлөвлөгөө нь сансрын нөөц ашиглалтын эрин үеийг эхлүүлж магадгүй. Гэхдээ энэ нь зөвхөн технологиос гадна олон улсын эрх зүй, ёс зүй, эдийн засгийн бодлогоос хамаарах болно.